19. yüzyılın sonlarında sembolizm; romantik akımdan koparak formların, çizgilerin, şekillerin ve renklerin anlamlarına dahil olmuştur. Mitoloji gibi edebi türlerden ve rüyalar, kâbuslar, din, yaşam ve ölüm gibi konulardan yararlandı. Başlarda bilimin ve teknolojinin ilerlemesine karşı bir tepki olduğu düşünülüyordu çünkü dünyaya bilim dışında başka güçlerin de olabileceğini göstermişti. Yazının devamında bahsedeceğimiz İtalya’yla bağlantılı olan iki yazarın iki ayrı eseri, Victoria Dönemi sanatında sembolizmin ahlakı farklı biçimleriyle tartışmak için nasıl kullanılabileceğini göstermektedir.
Kötü-Şeytani Anneler, Giovanni Segantini (1894)
İtalyan sanatçı Giovanni Segantini’nin Kötü- Şeytani Anneler‘i (1894), biçim, renk ve konunun manevi bir şekilde birleştirilme biçiminin mükemmel bir örneğidir. Kendi annesi tarafından terk edildiği için Segantini’nin kadınlarla zor bir ilişkisi vardı ve bu zorlukların çoğu, kadının rolünün eş ve anne olduğu konusundaki ısrarından kaynaklanıyordu. Bu rolleri yerine getirmeyen bir kadının yetersiz olduğuna olan inancı, sanat eserlerinin çoğunu besledi. Segantini, eserinde soğukluğu açığa çıkarmak için; soğuk, çorak, dağlık manzaraları tercih etti.
Söylentilere göre, Kötü- Şeytani Anneler başlığı Segantini’nin bir arkadaşı olan Luigi Illica tarafından İtalyancaya çevrilen 12. yüzyıl keşişinin bir şiirinden alınmıştır. Şiir, evlilik ve anneliğe katılmayı reddeden kadınları anlatıyordu. Segantini’nin bu sembolü “doğal olmayan bir şekilde” davrananları eleştirmek için kullandığı açıktır. Bu hikâyedeki ironi ise Segantini’nin çocuklarının annesiyle hiç evlenmemiş olmasıdır. Segantini’nin üvey kız kardeşi Irene çocukken Avusturya vatandaşlığını almak için İtalyan vatandaşlığından feragat etti. Ancak Irene evrak işlerini hiçbir zaman tamamlamadı ve sonuç olarak vatansız kaldılar. Bu durum, Segantini’nin Luigia Pierina Bugatti ile evlenmesine ve çocuklarını nüfusuna almasına engel olmuştur.
Teması aynı olan “kötü anneler” serisinden bir eser olan bu çalışmanın ön planında bükülmüş bir ağaç ve o ağacın içinde bulunan bir kadın bulunuyor. Bu kadının göğüsleri açıkta, vücudu bükülmüş ve saçları dallara sıkışmış.
Bu bir ceza gibi görünse de, göğsünü emen ve onu tutan dallardan geliyormuş gibi görünen çocuğun bakışlarında bir kutsama seziliyor. Segantini, bir kadını bir role sokmaya zorlamanın sonucunun kadının kendi için bir ödül olacağını mı söylemeye çalışıyordu?
Paolo ve Francesca da Rimini, Dante Gabriel Rossetti (1855)
Sembolizmin edebi bağlantısı, Rafael öncesi sanat görüşünü benimseyenlerin, mitolojiye ve efsaneye olan aşklarıyla ortaya çıkardıkları eserlerinde de görülebilir. Dante Gabriel Rossetti’nin 1855 tarihli çalışması, Paolo ve Francesca da Rimini, birbirine aşık olan Francesca ve Paolo’nun, Francesca’nın kocası ve aynı zamanda Paolo’nun abisi olan adam tarafından sarılırken yakalanıp öldürülmesini anlatıyor. Rossetti’nin çok sevdiği bir kitap olan Dante’nin İlahi Komedyasındaki Cehenneminde hikayeleri anlatılıyor:
“Sevileni sevmeye zorlayan sevda öyle güzellikler tattırdı ki bana, gördüğün gibi, eli hala yakamda. Sevda ortak ölüme götürdü bizi.” (Dante’nin İlahi Komedyası, Cehennem, Beşinci Kanto) Dante’nin İlahi Komedyası hakkında daha fazla bilgiye ulaşmak için buraya tıklayınız.
Üç tuvalde üretilen Rossetti, Dante’nin satırlarını kullanarak aşıkların Lancelot ve Guinevere hakkında bir kitap okuduğunu gösteriyor. Paolo’nun giysisi, kendi aşkı başarısızlığa mahkum olan Lancelot’unkine benziyor. Ayaklarının dibinde kırmızı bir gül yatıyor: Bu ölmek üzere olan bir aşkın sembolü mü?
Çiftin arkasında, ışığı ile yasak öpücük anını net bir şekilde gösteren dairesel bir vitray pencere var. En sağdaki panelde sevgililer birbirine dolanmış, Francesca’nın parlayan kızıl saçları, tutkularının sembolü olan ateşle çevrili kucaklamalarının türbülansına kapılmış durumda.
Sembolizm, sanat dünyasını modernliğin eşiğine getirdi ve onun sayesinde yapılan “psikolojik gerçeği”nin keşfi, sanatçıların soyut fikirleri alıp onlara şekil vermesini sağladı.
İlgili yazı: Frida Kahlo ve Sanatındaki Sembolizm
