Sanat Dünyasında Yapay Zekâ Nedir?

Dünya’nın ileri görüşlü insanı olarak görülen Leonardo da Vinci bile günün birinde yapay zekanın da sanatı şekillendirebileceğini öngörebilir miydi? Merak etmeden durmak imkânsız. Sayısız fikirleri ve sürekli deney aşkıyla Leonardo da Vinci’nin fikirlerinden bazıları başarısızlıkla sonuçlanmasına rağmen yılmadan yeni projelerin üstünde çalışmaya, dünyayı bir adım öteye taşımamıza yardım etmeye devam etti. Böyle sanatçılar olmasaydı ilerleme kat edilmesi bir o kadar zor olabilirdi. Sanat dünyasında yapay zeka nedir? Gelin birlikte inceleyelim!

Da Vinci’den bu kadar çok bahsetmemizin sebebi ne diye sorarsanız, sanatıyla yeni yollara iten öngörülü birisi olduğuna inanıyoruz. Aynı durum günümüzde sanatın teknoloji ve bilim alanında yeni artistik türler üretenler için geçerli. 21. yüzyılın sanatı yani yapay zekâ tarafından desteklenen ve yönetilen robotlar, sanatçılar ile bir araya gelip yeni şeyler keşfedip deneyimliyorlar. Arada sırada sanatta insanı şaşırtacak bir şey kalmadı diyenler ile karşılaşıyoruz. Peki gerçekten böyle olduğuna emin miyiz?

Sanat Dünyasında Yapay Zeka Nedir?

Yapay zekâ sanat eserleri, yapay zekânın katkıları ile oluşturulmuş türlü çalışmalardır. İnsan ve robot sistemlerinin bir araya gelmesiyle ortaya çıkan birliktelikler veya yapay zeka sistemi tarafından bağımsızca yaratılan eserler de bu tür çalışmalara dahil olabilir. Aslıyla yapay zekâ; insan hafızasını, öğrenme şeklini, mimiklerini taklit eden makineler üreten bilgisayar bilimlerinin birer kolu olarak kabul edilir. Yapay zekâ tarafından oluşturulmuş sanat eserleri tümüyle bağımsız çalışmaları içerebilir. Özellikle insanın ve robotun aynı anda çalışmasının yanı sıra yapay zekâ insanlar olmadan da bağımsız yaratıcı içerikler oluşturduğu araştırmacılar tarafından keşfedilmiş. Böyle gelişmeler gerçekleşirken de araştırmacılar insanlar ve robotlar arasındaki iletişimi anlamaya çalışıyor. Günümüzdeyse resim, müzik, şiir ve film gibi alanlarda yapay zekâ, sanatın bir parçası haline gelmiş durumda gözüküyor.

Makine öğrenimi, derin öğrenme, bedenleştirilmiş yapay zekâ (embodied AI), yapay sinir ağları, üretken rekabetçi ağ (generative adversarial network), yaratıcı rekabetçi ağ (creative adversarial network) gibi yapay zekâ uygulama alanları altında birçok alt gruba sahip. İlk bakışta sizde hiçbir şey çağrıştırmıyor değil mi? Hadi gelin, yapay zekânın sanatta nasıl kullanıldığını ve neden bu tür yaratıcılık yeni bir sanat türü haline gelmiş olduğunu anlamak için konuya daha yakından bakalım.

Algoritma

Kısaca açıklamak gerekirse algoritma, adım adım takip edilen adımlar silsilesidir. Bu adımlar sağa dön, sola dön, düz git gibi basit adımlar olabilirken, nasıl hesaplamalar yapılacağını veya problemlerin nasıl çözüleceğini daha bir sürü özel komutla bilgisayarın ne yapacağını söyleyen yüz satırlı karışık adımlar da olabilir.

Makine Öğrenimi

İnsanlar olarak hislerimiz, gözlemlerimiz ve deneyimlerimiz üzerinden edinilen bilgilerimiz sayesinde öğreniyoruz. Bu işleyiş bilgisayarlar için de çok benzer. Bilgisayar sistemlerine verilen görevi daha iyi gerçekleştirmesi için yapılan işleme makine öğrenimi denir. Görev iki metot sayesinde, ya cezalandırma ve ödüllendirme ile (takviye öğrenimi (reinforcement learning)) ya da özel data setleri alıştırmaları ile (otomatik olarak öğrenen, önceki deneyimlerine göre kendini geliştiren sistem) daha iyi hâle getirilebilir. Her iki metot da sistemlerin doğruluklarını geliştirmelerine yardımcı olur. Makineler daha sonrasında modeller kullanır ve daha önce görmediği konular, şeyler hakkında doğru analizler yapar. Örnek verecek olursak, bilgisayara bir köpeğin binlerce fotoğrafını yüklediğimizi varsayalım. Böylece makine köpeğin görünüşünü fotoğraflardan anlayabilecek, daha sonra yine aynı köpeğin makinenin bilmediği bir fotoğrafını gösterdiğinizde ise fotoğrafta o köpeğin olduğunu kolayca söyleyebilecektir.

Ayrıca makine öğrenimi ile oluşturulan farklı yaratıcı çalışmalara bir göz atmak isterseniz, yapay zeka araçlarının kullanılarak oluşturulan yüzlerce çalışmanın yer aldığı ML x ART web sitesini ziyaret edebilirsiniz.

Yapay Sinir Ağları

Nöronlar, bilgilerin bir sinirden diğer sinire ya da kas hücresine taşıması için tasarlanmış beyin hücreleridir. Beynimizdeki nöron ağlarını taklit etmeye çalışan bilgisayar algoritmasına ise sinir ağı denir. Yapay Sinir ağları, birbirine bağlı ve bilgi gönderen “nöron” katmanlarını içerir. Ayrıca makine öğrenimin tersine belirli bir talimat olmadan adım adım ne yapacağını kendi kendine öğrenir.

Derin Öğrenme

Derin öğrenme, makine öğreniminin bir alt alanıdır. Makine öğrenimi, basit kavramları ve adım adım öğrenirken, derin öğrenme birbirine bağlı birden çok nöron katmanına sahip sinir ağlarına sahiptir. Hepsinden önemlisi derin öğrenme insan beynini taklit etmek için tasarlanmıştır.

Bedenleştirilmiş Yapay Zekâ

Bedenleştirilmiş yapay zekâ (embodied AI), fiziksel ölçüde olan her şeyi kontrol eden bir tür yapay zekadır. Bu bir vücut, robot kol vs. olabilir.

Sougwen Chen, uluslararası üne sahip bir sanatçı ve araştırmacıdır. Elle yaptığı semboller ile bir makine tarafından yapılan sembollerin birleşimi eserlerini oluşturur. İnsanlar ve makineler arasındaki ilişki üzerine deneyler yapan, MIT Medya Laboratuvarı’nda araştırma görevlisi Chen, Sanat ve Bilim alanındaki başarılarından dolayı Monako’da 2019 Yılın Kadını ödülüne layık görülmüştü.

Üretken Çekişmeli Ağlar (Generative Adversarial Network)

Üretken Çekişmeli Ağlar (ÜÇA), iki sinir ağının (Ayrıştırıcı ve Üretici) tahminlerinde daha doğru olmak için birbirleriyle yarıştıkları bir makine öğrenme modelidir. Dahası, istenilen bir hedefe doğru devamlı olarak gelişirler.

Üreticinin hedefi “sahte” görselleri üretmektir ve Ayrıştırıcı, tedarik edilen veri setinin yardımıyla Üretici tarafından geliştirilen “sahte görselleri” saptamaya çalışır. İlk olarak, bir ağ, eğitim setine bağlı olarak yeni bir çıktı oluşturmaya çalışır. Örneğin, bir portre oluşturabilir. Daha sonra, diğer ağ, çıktının orijinal eğitim setinden nerede farklılık gösterdiğini belirlemeye çalışır. Bu yolla, bir ağ sürekli olarak geri bildirim alır, istenilen çıktıya daha yakın olan bir görseli oluşturmada git gide iyileşir olur.

Robbie Barat, yapay zekâ tarafından oluşturulmuş nü portreler, manzara resimleri ve heykeller üreten genç bir sanatçıdır. Sinir ağı, ÜÇA’nın bir uyarlamasını ve binlerce nü portrelerin veya WikiArt‘tan manzara resimlerin örneklerini kullanarak bu janralarda sanat eserleri üretmek üzere eğitilmiştir. İlk yapay zekâ sanat projesini lisede tamamladı.

Yaratıcı Çekişmeli Ağlar

Basit tabiriyle, Yaratıcı Çekişmeli Ağlar yaratıcı düşünebilen ÜÇA’lardır. Sonuç, doğal insan yaratıcılığını modelleme girişiminde bulunduğu için daha rastgele ve çoğunlukla şaşırtıcıdır. Her şeyden önce, çıktı, hangi tür yaratıcı değişikliğin çekici olduğunu ve hangilerinin çekici olmadığını bilmek için de eğitilebilir.

Dr. Ahmed Elgammel, yapay zekânın nasıl yaratıcı olabileceğini araştıran profesör ve araştırmacıdır. Turing testini geçen ilk makine yapımı sanatçı olan Yapay Zeka Yaratıcı Çekişmeli Ağlar’ın kurucusudur. Bu, makinenin insan gibi hareket etme yeteneğinin bir testidir, böylece bilgisayar ile insan davranışı arasındaki farkı göremezsiniz.

Kaynak: https://www.dailyartmagazine.com/ai-in-the-art/