Günümüzde bilim kitapları, bitki yaşamının karmaşık taraflarını gösteren detaylı fotoğraflarla dolu olsa da fotoğrafın (ve makro fotoğrafın) icadından önce bitkilerin ve hayvanların büyüleyici yönlerini göstermek botanik ressamlarının ve araştırmacılarının işiydi. Buluşlarını çizime dönüştüren bu bilim insanlarından biri de Alman biyolog, doğa uzmanı, filozof ve fizikçi Ernst Heinrich Haeckel’dır.
Çeviren: Betül Kap
Haeckel’ın 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında yapılmış parlak renkli ve son derece güzel biçimlendirilmiş çizimleri, sulu boya eserleri ve eskizleri, bitki yaşamının farklı biçimlerinin mikroskop altında nasıl göründüğünü ortaya koyuyor. Elle çizilmiş her organizma adeta bir bilim kurgu kitabından fırlamış gibi görünse de Haeckel’ın eserleri, Dünya’nın içinde yaşayan gerçek, doğal formların inanılmaz gizli karmaşıklıklarına ışık tutuyor.
ERNST HAECKEL KİMDİ?
1834’te Almanya’da doğan Ernst Haeckel, Berlin Üniversitesi’nde tıp okuduktan sonra 1857 yılında mezun oldu. Öğrenci iken profesörü Johannes Müller onu küçük deniz canlılarını gözlemlemesi için Kuzey Denizinde bir sahil olan Heligoland’ta bir yaz gezintisine çıkardı. Bu gezi, Haeckel’ın bir ömür boyu sürecek olan doğal varlıklar ve biyoloji tutkusunun ilk kıvılcımıydı.
Haeckel 1859 yılında 25 yaşındayken İtalya’ya gitti ve Napoli’de sanatsal yeteneğini keşfetti. Yine aynı yıl ışınlıların (karmaşık mineral iskeletler üreten mikroskobik protozoalar) yapılarını araştırdığı Messina’ya gitti. 1860 ve 1862 yılları arasında orijinal mikroskop lamlarıyla birlikte 59 tane bilimsel çizim yayınladı.
Sanatın ve Bilimin Evliliği
Haeckel hayatını “en yüksek dağ zirvelerinden en derin okyanuslara” uzanan flora ve fauna araştırmalarıyla geçirdi. Binlerce yeni tür keşfetmenin, tanımlamanın ve isimlendirmenin yanı sıra bunların formlarını inanılmaz çizimlerle ortaya koydu. Titiz grafiklerle ve hassas gölgelendirmelerle oluşturulmuş eserleriyle Haeckel, Darwin’in evrim teorisini benimsemiş ve dünyaya daha önce görülmemiş mikroskobik organizmalar hakkında bilgi vermeye yardımcı olmuştur.
1864’te Hackel, Darwine’e ışınlılar hakkında iki kitap gönderdi. Gotik tarzda, siyah sayfaya yapılmış beyaz çizimler Darwin’i o kadar etkilemişti ki, Haeckel’a minnettarlığını ifade eden bir mektup yazdı. Mektupta şöyle diyordu: Bunlar hayatımda gördüğüm en muhteşem eserler, yazarından bir kopyasına sahip olmaktan ise onur duyuyorum.
Haeckel Almanya’da Darwinizmin bir öncüsü oldu. Esasında eserleri o kadar popülerdi ki 1968’de yayımlanan Natürliche Schöpfungsgeschichte (Yaratılışın Tarihi: Veya Doğal Sebeplerin Eylemi Yoluyla Dünya’nın ve Sakinlerinin Gelişimi) adlı kitabı, Birinci Dünya Savaşından önce evrimin temel bilgi kaynağını oluşturuyordu.
Belki de en meşhur eseri 1904’te yayımlanan, yüzlerce detaylı çizimle canlı yaşamının “görsel ansiklopedisi” olarak bilinen Kunstformen Der Natur (Doğadaki Sanat Biçimleri) serisidir. Geçtiğimiz günlerde Taschen, bu kitabın anısına 704 sayfalık “Ernst Haeckel’ın Sanatı ve Bilimi” adlı bir kitap yayımladı. Kitabın içinde Haeckel’ın çizimleri yer alıyor. Kitap, Haeckel’ın araştırmalarından yola çıkarak yaptığı 450 çizim, sulu boya ve eskizler ile birlikte 1899-1904 yılları arasında yayımlanmış olan ve değişik organizmaları konu alan 100 adet baskı koleksiyonunu içeriyor.
Haeckel 1908 yılında 85 yaşındayken hayata gözlerini yummuş olsa da efsanevi portföyü bugün hâlâ bilim ve sanat dünyasında bir yer teşkil ediyor. 20. yüzyılın resim, tasarım ve mimarisine ilham olan Haeckel’ın eserleri bilimsel araştırmaları etkilemeye de devam ediyor. Bugün, Haeckel’in botanik çizimleri bize bir yandan ilham verirken öte yandan doğal dünyanın güzelliklerle ve şaşırtıcı keşiflerle dolu olduğunu hatırlatmaya devam ediyor.
