Manyerizm, Avrupa sanatında tuhaflık ve abartı dolu bir tekniktir. İdeal görüntü yerine sanatsal niteliğin araştırıldığı, figürlerin deformasyonu ile kendini belli ettiği ve özgün tarzlara doğru bir adım olarak ayrılır. Her şey birbirine karışmıştır. Her şey bir devinim halindedir. Olayların net olarak anlaşılması biraz zordur.
Ve Giuseppe Arcimboldo, Manyerizmin kralıydı. Bitkiler, sebzeler, kitaplar, hayvanlardan oluşan bir insan portresi görürseniz, Arcimboldo’nun olduğundan emin olabilirsiniz. Bu portreler, Rönesans aklının bilmeceler, bulmacalar ve tuhaflıklarla büyülenmiş halinin bir ifadesidir.
Giuseppe Arcimboldo
Kariyerine Milano Katedrali’nin pencelerinin vitray tasarımcısı olarak başlayan Arcimboldo, Daha sonra Habsburg imparatorları II. Maximillian ve II. Rudolps’un en sevdikleri saray ressamlarından biri haline geldiği Prag’a taşındı. II. Rudolph’un hikâyesini anlatmak için ayrı bir yazı gerekir. –ama şimdilik onun zihinsel sorunları olan, siyasette oldukça kötü fakat sanata tonlarca para yatıran biri olduğunu bilmelisiniz. Rudolph’un ünlü Kunstkammer’ı (merak dolabı), Dürer’in, Brueghel’in ve hem Kuzey hem de İtalyan Rönesansının büyük başyapıtlarıyla doluydu. Fakat Rudolf’un koleksiyonculuğa olan tutkusu tablo ve heykellerin ötesine geçti. Her türlü dekoratif objeleri ve özellikle mekanik hareket eden eşyaları sipariş ediyordu. Törensel kılıçlar ve müzik aletleri, saatler, usturlaplar, pusulalar, teleskoplar ve diğer bilimsel aletler; bunların hepsi Avrupa’nın en iyi ustaları tarafından imparator için üretiliyordu.
Ve Arcimboldo, tamamen sebze ve meyvelerden yapılmış ünlü Rudolf portresini çizdi.
Vertumnus, doğada ve yaşamda metamorfozların Roma tanrısıydı; meyve ve sebzeler, İmparatorun egemenliği altında dönmüş olan “Altın Çağ” bolluğunu ve saltanatının temsil ettiği doğa ile olan mükemmel dengeyi ve uyumu sembolize eder. Rudolf bu çalışmayı çok takdir etti. Şimdiye kadar çizilen hükümdar portrelerinden en garibiydi.
DÖRT ELEMENT
Arcimboldo, 25 yılı aşkın süre boyunca Habsburg ailesine hizmet etti. Bilinen ilk karma kafa portreleri Maximillian’a 1569 yılında sunuldu. Resimlerin ilk grubu “Dört Mevsim”di, diğeri ise Hava, Su, Ateş ve Toprak‘ı içeren “Dört Element”ti. Alegorik* resimler, görsel göz oyunları ve Habsburg’lulara yapılan referanslarla ve onların sembollerini kullanarak yapılmıştır.
Ateş tablosunda, burun ve kulak, ailenin sembolu olan ateş topu fırlatıcılarından yapılmıştır. Toprak’ta, Habsburg’luların soyunu izleyecek kadar acı çeken mitolojik Herkül’e atıfta bulunan aslan derisi ile kaplanmıştır. Ama burada bir şey de çok önemlidir – resimlerin natüralizmi. Hiç fantastik yaratık veya bitki yok. Hepsi gerçek.
Su tablosu, 62 ayrı su hayvanı türünden yapılmıştır.Arcimboldo, bir dizi hayvan, çiçek ve bitki çalışmasının üretilmesine yardımcı olmak için, günün önde gelen doğa bilimcileri ile düzenli olarak bir araya gelmiştir.
Buradaki türlerin olağandışı çokluğu, sadece salyangoz ve yengeçlerin değil, aynı zamanda solucanların da omurgasız hayvanlara dâhil edilmesi şaşırtıcıdır. Öte yandan, tabloda yaygın yenilebilir balıklar eksiktir.
Aşağıdaki yapıtında Arcimboldo, büyük denizatı ile ona nispeten küçük fok balığını karşılaştırarak görülebileceği gibi, hayvanların arasındaki boyutların ilişkilerini dikkate almamıştır.
İki gruptaki diğer resimler gibi, Toprak, bir emperyal alegori olarak tanımlanabilir: Bu, imparatorun, unsurlar ve mevsimler üzerindeki kurallarını vurgular.
Arcimboldo tarafından yapılan birçok hayvan çalışması vardır ve bu çalışmaların çoğu Dünya’da görülen canlılar için kaynak olarak kullanılmıştır.
Ateş alegorisi, ateşle ilgili nesnelerin kafada tuhaf bir görüntüde birleşmesidir. Mesela yanak büyük bir ateş taşından oluşmakta, boyun ve çene yanık bir mum ve bir kandil tarafından şekillendirilmekte, burun ve kulak ateş yakacaklar ile konumlandırılmıştır. Resimde dikkat çekici bir şekilde konumlandırılan, Altın Fleece’nin emri, imparatorluktaki çift kartalın görülebileceği bir kısma aittir: Habsburg Evi ve resimler grubunun hak sahibi olan İmparator II.Maximilian’a açık bir referanstır.
Aşağıdaki resim Arcimboldo’nun Hava tablosuyla bir tutulabilir –bu, Arcimboldo’nun resminden sonra yapılmış bir kopyadır veya element grubunun sonradan yapılmış bir versiyonudur. İmparator için ayrıca yapılmış olma ihtimali de vardır.
DÖRT MEVSİM
Aynı hikaye Dört Mevsim için de geçerlidir. Kış, muhtemelen imparatorun sahip olduğu bir giysiye benzeyen, Maximilian için bir “M” harfi ile monogramlanmış bir palto giyer. İlkbahar (1573) seksen tane çiçek içermektedir. Bunların hepsi Habsburg’luların ve doğanın tüm ihtişamıyla ilgiliydi.
Resim muhtemelen İspanya’ya, II. Philip’e bir armağan olarak gelmişti.
Tüm Mevsim Portreleri arasında, İlkbahar diğer üç sezon alegorilerinden daha az sürpriz sunuyor. Kafanın şekli sadece çiçeklerle, göğsü ise yapraklarla doludur.
Yaz portresinde, yanak ve boyun bölgesi büyük bir şeftali, ayva, sarımsak, beyaz soğan, sarı pancar ve beyaz patlıcandan oluşmaktadır; dudak ve ağız kirazdan oluşur, içinde açık bezelye ise dişleri temsil eder. Burun salatalıktan, çene ise armuttan oluşmaktadır; göz iki küçük armut arasında cam gibi parlayan vişneden oluşmaktadır.
Sonbahar portresinin soğan biçimindeki burnu sulu bir armuttan, sağlıklı görünen yanak bir elmadan, çene nardan, kulak ise büyük bir mantardan oluşmaktadır. Baş kısmı kırmızı ve beyaz üzümler, kırmızımsı asma yapraklar ve devasa bir kabak ile taçlandırılmıştır.
MESLEKLER
Arcimboldo ayrıca her meslekle ilgili nesneleri kullanarak kütüphaneci, hukukçu, aşçı ve sebze bahçıvanı gibi farklı mesleklerden esprili karma portreler de yaptı. Bu yenilikçi çalışmalarda, resimleri insan formunu oluşturmak için yoğun ayrıntılarla doldurdu. Yaptığı bu resimler ise “Ters çevrilebilir kafalar” grubuna aittir.
Bir yöne bakıldığında, resim geleneksel bir natürmort oluşturur: çoğunlukla sebze dolu bir metal kâse. Baş aşağı döndürdüğünüzde ise sırıtan bir yüz formu oluşmaktadır. Olası bir yorumlama: temsil edilen figürün bahçelerin doğurganlık tanrısı ve koruyucusu olan Priapus olmasıdır.
Kütüphaneci’nin, Habsburg Hanedanı Kutsal Roma İmparatorları’na hizmet eden bir hümanist ve tarihçi olan Wolfgang Lazius’un bir portresi olduğu düşünülmektedir. 1957’de sanat tarihçisi Sven Alfons, bunun özellikle Lazius’un bir portresi olduğu sonucuna vardı. K. C. Elhard, özellikle kitap edinmeye daha fazla ilgi duyan materyalist kitap koleksiyoncularının bir parodisi olabileceğine işaret ediyor.
Avukat, yüzünde et ve balık kullanılarak tasvir edilen ve bedeni hukuk belgelerden oluşan avukatlık mesleğinin bir üyesini göstermektedir. Konunun genel olarak hukuk mesleğinin bir karikatürü veya zamanın gerçek bir hukukçusuna dayalı olup olmadığı bilinmemektedir.
SÜRREALİZMİN BABASI
Yirminci yüzyılda, Arcimboldo’nun bu çift görüntüleri Salvador Dali ve diğer Sürrealist ressamlar tarafından büyük beğeni topladı. Sanatçı zaman zaman “Sürrealizmin Büyükbabası” olarak adlandırılıyordu. Bir eleştirmen, Arcimboldo’nun zihinsel hastalıktan muzdarip olduğunu öne sürdü ama diğerleri ise, bu türden çürümüş çevrelerde kendi hak ettiğini kazanması için onun hakkında fikir sahibi olmaları gerektiğine ısrar ediyorlar. Yine de halk tarafından yanlış anlaşılmış bir adam olduğunu ileri sürüyorlar –Habsburg’luların üzerine düşmektense onlarla düz bir şekilde alay etti. Belki de sadece çiçekler, sebzeler ve doğa ile ilgiliydi– ve bunları insanın güzellikleriyle birleştirmek istiyordu.
Kaynakça: http://www.dailyartmagazine.com/arcimboldos-portraits/
*Alegori: bir düşünceyi, davranışı ya da eylemi, daha kolay kavratabilmek için onu, yerini tutabilecek simgelerle, simgesel sözlerle, benzetmelerle göz önünde canlandırma işi.
