Claude Monet’nin karikatür çizdiğini biliyor muydunuz? Claude Monet diyince ilk olarak aklımıza nilüferler, izlenimcilik ve soyadının Monet mi Manet mi olduğu geliyor. Bu sefer Monet’nin dünyaca bilinen tablolarından daha az ilgi gören eserlerinden bahsetmek istiyoruz. Sizlere Monet’nin karikatürlerini tanıtacağız.
Monet’nin karikatürlerine daha az ilgi gösteriliyor derken daha az bilindiğini anlatmak istiyorum aslında. Monet’nin uçuşan o güzel çiçekleriyle kıyasladığımız da nedenini anlayabiliyoruz da. Ancak Monet ve eserleri, özellikle karikatürleri hakkında öğrenilecek çok şey var.
İlk Yıllar
Claude Oscar Monet, 1840’ta, tartışmasız cazibesini sergileyerek onu geri çağıracak bir yer olan Paris’te doğdu ve yaklaşık beş yaşındayken, aile Normandiya’ya, Le Havre adlı bir köye taşındı. Babası onun aile bakkalı ve gemicilik işinde çalışmasını istedi ama Claude Oscar’ın aklında başka bir şey vardı! On bir yaşına geldiğinde annesinin de desteğiyle yerel sanat okuluna girdi ve yaklaşık dört yıl boyunca Le Havre’da derslere katıldı.
Normandinya’da yaşarken deniz manzaraları çizmeyi seven Fransız sanatçı Eugène Boudin ile tanıştı. Boudin, Monet’ye akıl hocası ve arkadaş oldu. Hatta Empresyonist olmayı (izlenimcilik) ve En-plein air’i (açık hava ressamlığı) ona öğreten de Boudin’di.
Claude’un sanatının başlangıcı olan karikatür
Claude derslere devam ederken sınıf arkadaşlarının ve öğretmenlerinin karikatürlerini çizmeye başladı. Okulda olmadığı zamanlarda da Le Havre tüccarlarının ve vatandaşlarının taslağını çizdi. Bildiğimiz kadarıyla yaptığı ilk karikatürlerin hepsinin yapım tarihi 1855 ile 1857 yılları arasındır.
Çocukken, dersleri okul defterimle -kötü bir şekilde- takip ederken, kendimi mükemmel sonuçlanan karikatüre adadım.
-Claude Monet, Sanatçı’nın Mektubu.
Yani, kendi düşüncesine göre, Claude Monet öğretmenlerin gözdesi değildi. Akademik olarak başarısız olması beni pek şaşaırtmadı açıkçası. Tüm sanat tarihinin en ünlü teknik devrimlerinden birinde yer almakla kalmayıp, öncü bir rol oynadığını da unutmamalıyız. Bu devrimi katı ve yapısal bir düzene yönelik bir davranış olarak düşünebiliriz.
On beş yaşındayken Le Havre’da bir karikatürist olarak tanınıyordum. İtibarım o kadar sağlamdı ki, her taraftan satirik portreler hakkında sorular alıyordum. Annemin yaptığı cömertçe bağışların bolluğu ve yetersiz kalan burslar bana ailemin de şok olacağı cesur bir karar verdirdi; portreler için ödeme aldım. Bir ayda müşterilerimin sayısı ikiye katlandı. Bu şekilde devam etseydim, bugüne kadar milyoner olurdum.
-Claude Monet, Sanatçının Mektubu.
Eugène Boudin’in Claude Oscar’ı dış mekân resmine başlatma konusundaki güçlü arzusu olmasaydı, büyük ihtimalle Monet uzun bir süre daha karikatür çizmeye devam ederdi. Monet mektuplarında genç bir sanatçıyken karikatürün, gelişen bir iş olduğunu kabul ediyor ve kendini milyoner bir karikatürist olarak hayal ediyordu. Boudin, bir gün Le Havre’ın bir vitrininde sergilenen çizimleri gördü. Boyut olarak küçük olabilirlerdi ama potansiyel olarak çok büyüklerdi. Tekniğin, tarzın ve kişiliğin o kadar umut verici olduğunu düşündü ki, Monet’nin isteksizliği onu caydıramazdı. Aklında Claude’un resim yapmaya başlarsa başarılı olacağı fikri vardı.
Karikatür Çeşitleri
Bir bakıma karikatür, tarih öncesi insanın kendini ifade etme, çizme, boyama, heykel yapma ihtiyacı hissetmesiyle hayat buldu. Taşa oyulan göğüsleri ve kalçaları belirgin olup yüzü belirsiz olan bir kadın figürünü düşünürsek, bu eseri de karikatür olarak ele alabiliriz. Nitelikler ve özellikler, fikirleri daha iyi önermek için abartılmıştır, verdiğimiz örnekte abartılan göğüs ve kalça gibi. Güzel bir örnek olarak da Willendorf Venüsü’nü örnek olarak verebiliriz.
Karikatür türleri, zaman içersinde değişen ihtiyaç ve duyarlılıklara göre şekillenmiş ve farklı aşamalardan geçmiştir. Zaten Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar, günlük yaşamlarının mahçup edici anlarını canlandırmaya çoktan başlamışlardı. Mizah, hiciv, başka birinin özelliklerine gülmek hiçbir zaman eskimeyen bir konu!
Karikatür, Monet ne zaman ve nerede yaşadıysa, Orta Çağ, Rönesans, Aydınlanma Çağı ve 19. yüzyıl Fransası dönemi boyunca dünya çapında yeni tekniklerle gelişmiştir. 1830’da, Monet’in doğmasından on yıl önce, ilk Fransız hiciv gazetesi kuruldu: La Caricature (Karikatür). Aynı gazete daha sonra Le Charivari olarak yeniden adlandırıldı.
15 yaşındaki Claude’un kendini ifade etmek için karikatürün çabukluğunu kullanması, gelecekteki resimlerinde ortaya koyduğu çabalarıyla uyumlu görünüyor. Gençliğinde yaptığı karikatür çalışmalarının, gerçekçi ama gerçeküstü tarzı üzerinde kesinlikle önemli bir etkisi oldu. Modern karikatürler de odaklanmak için birkaç öğe seçilir ve doğal orantıları bilerek görmezden gelinir. Monet’in çizimleri, türün tüm gereksinimlerini karşılar, karakterlerin özünü yakalar ve portreyi ironi ile absürtlük üzerinden yaratmaya çalışır.
Çizim Ressamı
19. yüzyılın sonlarında kaç eleştirmenin burnunu kıvırıp, çizmeye zahmet etmedikleri için çığır açan bir sanatçı grubu olan İzlenimcilere küçümseyerek “yüzlerine tükürdüğünü” düşünmek beni gülümsetiyor. Hatta karikatür bazı gözlemcilere yetersizlik ve beceri eksikliğini çağrıştırıyor. Ama günümüzde, renklendirme işleminin yüceltilmesinin ve renklendirmenin çabukluk yönünü kullanmanın kurnazca bir estetik seçim olduğunu anladık.
Muhtemelen çizim, bir görüntüyü çok fazla çalışmadan, açık havada (en-plein air) tasvir etmenin sürecine engel teşkil ediyordu. Ama tamamlanmış tabloların gelişigüzel gerçekliği ile bu sertleşmiş düşünce yumuşatılabilirdi. Ancak bu durum, size gösterdiğimiz ince, ayrıntılı ve etkileyici eskizler için geçerli değildir. Claude Oscar Monet’nin çizebildiğini hepimiz rahatlıkla söyleyebiliriz.
