Koronavirüs Nedir? Virüsü Uzakta Tutmak İçin Neler Yapabiliriz?

Koronavirüsler; memelilerde ve kuşlarda potansiyel olarak ölümcül hastalıklara neden olabilecek içeriklere sahip olduğu bilinen bir virüs ailesidir. İnsanlarda tipik olarak enfekte olmuş kişiler tarafından üretilen havadaki sıvı damlacıkları yoluyla yayılırlar.

SARS-CoV-2 (COVID-19’dan sorumlu), ciddi akut solunum sendromundan (SARS) ve Orta Doğu solunum sendromundan (MERS) sorumlu olanlar gibi bazı nadir görülen fakat önemli türler insanlarda ölüme neden olabilir.

İlk olarak 1960’larda ayrıntılı olarak tarif edilen koronavirüs; adını, parçacığı çevreleyen zarftan çıkıntı yapan şekerli proteinlerin ayırt edici koronasından veya diğer bir adıyla ‘tacından’ alır. Virüsün yapısını kodlayacak olursa, herhangi bir RNA bazlı virüsün en uzun genomudur diyebiliriz- kabaca 26.000 ila 32.000 baz uzunluğunda tek bir nükleik asit zinciri.

Ailede Alphacoronavirus, Betacoronavirus, Gammacoronavirus ve Deltacoronavirus adıyla bilinen dört tür vardır. İlk ikisi yalnızca yarasalar, domuzlar, kediler ve insanlar dahil olmak üzere memelileri etkiler. Gammacoronavirus çoğunlukla kümes hayvanlarını, Deltacoronavirüs ise hem suşları (bir bakteri veya virüsün farklı alt türlerinin, aralarında genetik farklılıklar bulunan grupları) hem de memelileri etkileyebilir.

Koronavirüsün belirtileri nelerdir?

Koronavirüsler farklı hayvanlarda çeşitli semptomlara neden olabilir. Kuşlarda, domuzlarda ve hindilerde ishale neden olurken çoğu zaman enfeksiyonlar kötü bir soğuk algınlığı ile karşılaştırılabilir, burun akıntısı ve boğaz ağrısı gibi hafif ila orta derecede üst solunum problemlerine neden olur.

Dünya genelinde hayvancılık ve insan sağlığı üzerinde yıkıcı bir etkisi olan  ölümcül örnek vardı.

COVID-19 (SARS-CoV-2)

SARS-CoV-2 ilk olarak 2019 yılında Çin’in Wuhan şehrinde tanımlandı. Bunu yazarken bile, enfekte olanların sayısı hâlâ artmaktadır. 

Başlangıçta yılanların salgın için potansiyel bir kaynak olduğundan şüpheleniliyordu, ancak diğer uzmanlar bunu olası görmedi ve yarasaları önerdi. Şubat 2020 itibariyle, COVID-19’un hayvansal orijini araştırılmaya devam edilmektedir.

Şiddetli akut solunum sendromu (SARS-CoV)

SARS ilk olarak 2003 yılında belirgin bir koronavirüs suşu (bir bakteri veya virüsün farklı alt türlerinin, aralarında genetik farklılıklar bulunan grupları)  olarak tanınmıştır. İlk insan enfeksiyonları 2002 yılında Çin’in Guangdong eyaletine kadar takip edilebilse de virüsün kaynağı hiç net olmamıştır. Daha sonra virüs bir salgın haline gelmiş ve 26 ülkede 800’e yakın ölüme sahip 8.000’den fazla grip benzeri hastalık enfeksiyonuna neden olmuştur.

Orta Doğu solunum sendromu (MERS-CoV)

MERS ilk olarak Suudi Arabistan’da 2012’de ateş, öksürük, nefes darlığı ve bazen ishal gibi gastrointestinal problemler gösteren kişilerde tanımlandı. Virüs için bir hayvan kaynağı hiçbir zaman resmî olarak doğrulanmadı ancak kanıtlar develerin potansiyel bir enfeksiyon rezervuarı olduğuna işaret ediyor.

Dünya Sağlık Örgütü, yaklaşık 860 ölümle sonuçlanan 2.500 civarı enfeksiyon vakası tespit etti.

Peki Koronavirüsten Korunmak İçin Neler Yapılmalı?

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), yeni koronavirüsün neden olduğu hastalık olan COVID-19’un gripten daha yüksek ölüm oranına sahip olduğunu açıkladı.

Bir halk sağlık uzmanı Brain Labus, dezenfektanlardan yiyecek ve malzeme depolamaya kadar önemli koruyucu bilgileri detaylı bir şekilde paylaştı.

1- Bulaşmasını Önlemek İçin Ne Yapabilirim?

İnsanlar COVID-19 gibi bir solunum hastalığına yakalandığında, öksürük veya hapşırık yolu ile parçacıkları havaya salmış olurlar. Biri size yakın öksürüyorsa virüs gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza kolayca girebilir. Bu parçacıklar sadece yaklaşık 1.8 metre hareket eder ve havada uzun süre barınmazlar.

Fakat bununla birlikte korkuluklar, kapı kolları, asansör düğmeleri veya metro direkleri gibi her zaman dokunduğunuz yüzeylere iner. Ortalama bir kişi de saatte 23 kez yüzüne dokunur ve bu dokunuşların yaklaşık yarısı COVID-19 virüsünün bulaştığı mukozal yüzeyler olan ağıza, gözlere ve burunadır.

Halk sağlığı profesyonelleri şiddetle şunu vurguluyor: Uygun el yıkama, kendinizi COVID-19 dahil bir dizi hastalıktan korumak için yapabileceğiniz en iyi şeydir. El yıkama ilk sırada tercih edilirken en az yüzde 70 alkol konsantrasyonuna sahip el dezenfektanları sabun ve su kullanmanın yanında etkili bir alternatif olabilir -ancak sadece elleriniz görünür şekilde kirlenmemişse.

2- Sadece yüzeyleri temizlemek daha kolay olmaz mıydı?

Pek sayılmaz. Halk sağlığı uzmanları, bu yüzeylerin hastalığın bulaşmasında oynadığı rolü daha tam olarak anlamamıştır ve yine de doğrudan size düşen bir virüs tarafından enfekte olabilirsiniz.

Ayrıca COVID-19’a neden olan koronavirüsün sert yüzeylerde ne kadar süre dayanabileceğini bilmiyoruz ancak diğer koronavirüsler merdiven korkulukları gibi sert yüzeylerde dokuz güne kadar yaşayabilir.

Bir yüzeye hasta kişi temasta bulunduysa sık temizlik virüsü temizleyebilir. Bu durumlarda COVID-19 virüsüne karşı etkili olduğu düşünülen bir dezenfektan kullanmak önemlidir.

Spesifik ürünler henüz COVID-19 koronavirüsüne karşı test edilmemiş olsa da genel koronavirüs ailesine karşı etkili olan birçok ürün vardır. Sirke gibi “doğal” ürünleri kullanan temizlik önerileri sosyal medyada popülerdir ancak koronavirüse karşı etkili olduklarına dair bir kanıt yoktur.

Ayrıca bu ürünleri talimatlara uygun olarak doğru şekilde kullanmanız gerekir ve bu genellikle yüzeyin ürünle bir süre, genellikle birkaç dakika, ıslak kalması anlamına gelir. Yüzeyi bir ürünle silmek genellikle virüsü öldürmek için yeterli değildir. Kısacası, gün boyunca dokunduğunuz her yüzeyi düzgün bir şekilde temizlemek mümkün değildir, bu nedenle el yıkama hâlâ COVID-19’a karşı en iyi savunmanızdır.

3- Peki Maske Takmak İşe Yarar mı?

İnsanlar COVID-19’a karşı korunmak için maskelere yoğunluk gösterse de maskeler genellikle kullanıcıya sahte bir güvenlik hissinden başka bir şey sağlamaz. Maskeler, toz gibi büyük parçacıkların filtrelenmesinde iyi işe yarar. Burada oluşan sorun ise COVID-19 virüsünü taşıyan partiküllerin küçük olmasıdır. Toz maskeleri ve cerrahi maskeler arasında kolayca hareket ederler.

Genellikle küçük, virüs içeren partiküllerin yüzde 95’ini filtreleyen N95 maskeleri, doktorları ve hemşireleri solunum yolu hastalıklarına maruz kalmaktan korumak için sağlık ortamlarında giyilir. Bu maskeler yalnızca düzgün giyildiklerinde koruma sağlar.

Yüzünüzün etrafında bir sızdırmazlık sağladıklarından ve maskenin amacını yenerek yanlardan hava sızmadığından emin olmak için özel testler gerektirirler. Maskeyi takan kişiler, maskeyi sökerken viral partiküllerle kendilerini kirletmediklerinden emin olmak için maskeyi çıkarırken dikkatli adımlar atmalıdır.

Maskeyi düzgün şekilde takmazsanız, düzgün bir şekilde çıkartmazsanız veya cebinize koyup daha sonra tekrar kullanırsanız, en iyi maske bile size herhangi bir fayda sağlamaz.

4. Yiyecek ve Erzak Stoklamalı mıyım?

Genel bir hazırlık aşaması olarak acil durumlarda üç günlük yiyecek ve su kaynağınız olmalıdır. Bu, su kaynağındaki kesintilerden veya elektrik kesintileri sırasında korunmaya yardımcı olur.

Bu harika bir genel hazırlık tavsiyesi olsa da, bir hastalık salgını sırasında size yardımcı olmaz. COVID-19’un, deprem, kasırga veya doğal afetten sonra göreceğimiz hasarın olmasını beklemek için bir neden yok, bu yüzden aynı şekilde plan yapmamalısınız.

Sizin veya bir aile üyesinin hastalanması ve birkaç gün evden çıkamama durumu için bir planınız olmalıdır. Bu, yiyecek ve ilaçlar gibi kendinize dikkat etmeniz gereken temel şeyleri stoklamayı içerir.