Muhtemelen birilerinin, “şimdiki neslin onlardan önce gelenler kadar akıllı olmadıkları” durumuna hayıflandığını duymuşsunuzdur. Fakat, zeka üzerine çalışan psikologlar bu fikir için fazla destekleyici kanı olmadığını, bunun yerine tam tersinin doğru olabiliceğini savunmaktadırlar. Flynn etkisini inceleyen araştırmacılar, IQ testlerindeki puanların zamanla geliştiğini bulmuşlardır. Aşağıda, Flynn etksinin ne olduğunu, bazı olası açıklamaları ve insan zekası hakkında bize ne anlattığına göz atacağız.
Çeviren: Simge Şahin
Flynn Etkisi Nedir?
Flynn etkisi, ilk olarak James FLynn tarafından 1980’de, “IQ testindeki puanların geçmiş yüzyıla göre artışı” olarak tanımlanmıştır. Bu etkiyi araştıran araştırmacılar bu fenomen için büyük destek buldular. Psikolog Lisa Trahan ve meslektaşları tarafından yayınlanan bir makalede, diğer yayınlanmış çalışmaların sonuçlarını (toplam 14.000 katılımcı içeren) birleştirdi ve 1950’lerden beri IQ puanlarının gerçekten arttığını buldu. Araştırmacıların bazı istisnaları belgelemesi ile birlikte, IQ puanları zamanla artmıştır.
Flynn Etkisi Neden Meydana Geliyor ?
Araştırmacılar, Flynn etkisini açıklamak için çeşitli teoriler öne sürdüler. Bunlardan biri, sağlık ve beslenme alanınındaki gelişmelerle ilgilidir. Örneğin, geçtiğimiz yüzyılda gebelikte sigara ve alkol kullanımında azalma, zararlı kurşun boya kullanımının kesilmesi, bulaşıcı hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde ve beslenmede iyileştirmeler görüldü.
Scott Barry Kaufman’ın Bugünün Psikolojisi için yazdığı gibi, “Flynn etkisi, insanlara refah düzeyini yükseltmek için daha fazla fırsat sunduğumuzda, daha fazla insanın başarılı olduğunu hatırlatır.”
Başka bir deyişle, bu etki kısmen, yirminci yüzyıl boyunca daha önceki nesillerdeki insanların tam potansiyeline ulaşmasını engelleyen halk sağlığı sorunlarının çoğuna değinmeye başladığımız gerçeğinden kaynaklanabilir.
Bu etkinin bir başka açıklaması, Sanayi Devriminin bir sonucu olarak geçen yüzyılda meydana gelen toplumsal değişikliklerle ilgilidir. Bir TED konuşmasında Flynn, bugünkü dünyanın “yeni zihinsel alışkanlıklar, yeni akıl alışkanlıkları geliştirmek zorunda olduğumuz bir dünya” olduğunu açıklıyor. Flynn, IQ puanlarının, farklı şeyler arasında benzerlikler bulmamızı isteyen sorular üzerinde en hızlı şekilde arttığını ve daha soyut problem çözme türleri olduğunu fark etti ki her ikisi de modern dünyada daha fazlasını yapmamız gereken şeyler olduğunu buldu.
Modern toplumun neden IQ testlerinde daha yüksek puanlara yol açabileceğini açıklamak için birkaç fikir öne sürülmüştür. Örneğin, bugün çoğumuz özenli meslekler talep ediyoruz. Ayrıca okullar da değişti. 1900’lerin başında okulda yapılan bir test, ezbere daha fazla odaklanmış olabilirken, yeni bir testin, bir şeyin nedenlerini açıklamaya odaklanma olasılığı daha yüksek olabilir. Ayrıca, bugün daha fazla insan liseyi bitirebilir ve üniversiteye devam edebilir. Aile boyutları daha küçük olma eğilimindedir ve bu durumun, çocukların ebeveynleri ile etkileşimde bulunurken yeni kelime dağarcığı kelimeleri edinmelerine izin verilebileceği ortaya atılmıştır. Kullandığımız eğlencenin bile bugün daha karmaşık olduğu ortaya atıldı.
En sevdiğimiz kitap veya TV dramasındaki entrikaları anlamaya ve tahmin etmeye çalışmak aslında bizi daha akıllı yapıyor olabilir.
Flynn Etkisini İncelemekten Ne Öğrenebiliriz?
Flynn etkisi, insan aklının, düşündüğümüzden çok daha uyum sağlayabilen ve şekil verilebilir olduğunu anlatır. Bazı düşünce kalıplarımızın mutlaka doğuştan değil, çevremizden öğrendiğimiz şeyler olabileceği gibi görünüyor. Modern endüstriyel topluma maruz kaldığımızda, dünyayı atalarımızdan farklı şekillerde düşünüyoruz.
Malcolm Gladwell, New Yorker’daki Flynn etkisini tartışırken şöyle yazıyor: ”IQ testlerini bir nesilde çok fazla sıçratan şey her ne ise,hepsi değişmez olamaz ve doğuştan gibi görünemez.” Başka bir deyişle, Flynn etkisi, IQ’nun aslında bizim düşündüğümüz şey olmadığını söyleyebilir. Doğal, kazanılmamış zekanın bir ölçüsü olmak yerine, aldığımız eğitim ve içinde yaşadığımız toplum tarafından şekillendirilebilecek bir şeydir.
