Bugünkü yazımızda sizlere ünlü İranlı nakkaş ve Herat ile Tebriz’deki kraliyet atölyelerinin başı olan Kamal al-din Bihzad’ın bir hikâyesini sunmak istiyoruz. Bihzad, İslamî minyatür-resim tarihinin önde gelen sanatçılarından biri olarak kabul edilir. Hazırsanız Kamal al-din Bihzad’ın minyatür dünyasına keşfe çıkalım!
Bihzad’ın adı; Timurlular ve daha sonra günümüz Afganistan ile İran’daki Safevi Hanedanlığı döneminde ressamların sergilediği yüksek düzeyde sanatsal beceri ile eş anlamlı hâle geldi ve el yazması tezhipler üreten tüm bir atölyeyi yönetti. Ayrıca figürlerin düzenlendiği yapısal veya kompozisyon bağlamı olarak geometri ve mimari unsurları kullanan yeni bir üslup buldu. “Mimari” veya “optik” yanılsamalar, illüstrasyonlar içeren bir kitap okuduysanız yakında birçok benzerlik göreceksiniz.
El yazması boyunca tekrar eden ve farklı hikâyelerde yer alan idealize edilmiş tipler veya stok karakterler olarak tasarlanan figürler, geleneksel Farsça el yazmalarından daha incelikli, etkileyici bir ruh hâli ve kişilik duygusu iletmeyi amaçlamaktadır. Bununla birlikte çizimin kesinliği ve uygulamadaki kontrol mükemmeldir. Afganistan’ın Herat kentinde 15. yüzyıl resminin ayırt edici özelliğidir. Desendeki, kaligrafideki ve tasarımdaki hassasiyet Bihzad’ın en önemli mirasıdır. Ancak sonraki nesiller Bihzad’dan koparak sert ve cansız figürler çizmeye başlamıştır.
Ne yazık ki Bihzad’ın imzalı eserlerinden pek çoğu günümüze ulaşmadığı gibi diğer eserlerinin de kişisel olarak atfedilmesi bir varsayım meselesi hâline getirilmiştir. Pek çok el yazması çizim ve tek bir resim onun eline atfedilmiş olmasına rağmen bunlardan birkaçının resmî olarak Bihzad’ın eseri olduğu onaylanmıştır. İlaveten Bihzad’ın imzaları genellikle ya mimari yazıtlara dahil edilmiştir ya da yukarıda gördüğümüz gibi resimdeki bir nesneye dikkat çekmeyecek şekilde yerleştirmiştir.
