Diğer bütün sanat akımları gibi Hiperrealizm evrimi de, Hiperrealizmden önce gelen akımların onu nasıl etkilediğini göstererek anlatmak gerekir. Hiperrealizmin kökleri, pek çok benzer özellik taşıdığı Fotogerçekçilik ve onun öncesinde de Gerçekçiliğe uzansa da, hala kendine özgü bir tarza sahiptir.
Çeviren: Elif Dağatar
Hiperrealizmin yükselişi fotoğrafçılığın gelişmesiyle yakından ilgilidir. 1800’lerin sonlarında bazı Realistler bu yeni aletin icadından dolayı tedirgin hissederlerken, 1960 ve 1970’lerin Amerikalı fotorealistleri, resimlerde ve gerçekçi çizimlerdeki detayı ve doğruluğu yakalayabilecek olmanın inancıyla fotoğrafik imgeleri ölümsüzleştirme arayışına girişmişlerdir. 2000’lerin başlarında Hiperrealistler, yüksek çözünürlüklü fotoğrafçılıktaki gelişmeleri bir başlangıç noktası olarak kullanarak sahte gerçekçilik betimlemeleriyle bütün dünyada sanatseverleri etkilemeye ve şaşırtmaya devam etmişlerdir.
Peki, Hiperrealizm nasıl ortaya çıktı?
Realizm
Gerçekçilik sanat akımı, 1850’lerde, devrim sonrası Fransa’sında başlamıştır. Zamanın sanatçıları, baskın Romantizmin günlük hayatı tasvir etme biçimini reddetmişlerdir. Bu tablolar, bugün sıradan görünse de o zamanlar devrimsel nitelikteydi.
Ana sanat akımı olan Romantizm’de, antik mitoloji, dini imgeler ve aristokratların portreleri, gerçek hallerinden ziyade egolarını tatmin edecek portreler olarak tasvir edilmiştir.
Gustave Courbet, Jean-François Millet ve Jean-Baptiste-Camille Corot gibi realizm öncüleri, sıradan insanların sıradan aktiviteler yaparken sıradan bir ortamda bulunmalarını resmetmiştir. En ünlü realist tablolardan biri olan Jean-François Millet’in “Başak Toplayanlar” (The Gleaners) resmi hasattan sonra kalan buğdayları toplayan üç köylü kadının resmidir. Genellikle dini resimlere ayırılan büyük bir tabloya boyanmış bu resim, geniş işçi sınıfı kitlesini sempatik bir ışıkta temsil etmektedir. Fransız devriminin gölgesinde bu hareket yüksek sınıfı güçsüz hissettirmiş, sonuç olarak da tablo iyi karşılanmamıştır.
Buna benzer akımlar, Batı’da da ortaya çıkmaya başlamıştır. Hubert von Herkomer ve Britanya’da Luke Fildes gibi sanatçılar zorlu sosyal meseleleri ve tatsız anları resmetmiş, genellikle karanlık dünyevi paletler kullanmışlardır.
1839’da Paris’te Dagerreyotipi fotoğrafik sürecin icadı, fotoğrafçılığın doğumunun sinyalini verdi ve böylece teknoloji, artistik realizme etki etmeye başladı. Bazı sanatçılar bu yeni aletle yarışa girme gereği duydu, diğerleriyse bu makinenin etkilerini kucakladılar.
Fotorealizm
Fotorealizm, sanatçıların bir fotoğrafı olabildiğince gerçekçi bir şekilde yeniden canlandırma sanatıdır. Soyut Dışavurumculuğa bir tepki olan bu terim 1960’ların sonları ve 1970’lerin başlarında öncelikle Amerikalı sanatçıların resimlerini etkilemiştir.
Pop Art ile birlikte Fotorealizm, foto-gerçekçiliğin ezici zenginliğinden çıkan irticai akımlardı. 20. Yüzyılın ortalarına doğru fotoğrafik imgeler toplumda o kadar yaygındı ki bu yeni alet geleneksel sanatın tasvir gücünü tehdit ediyordu. Ne var ki Pop Art sanatçıları, öncelikli olarak ticari resmin absürtlüğüne işaret ederken, Fotorealistler imgelerin değerini geri kazanmaya çalışıyorlardı.
Fotorealistlerin ilk kuşağının arasında John Baeder, Ralph Goings ve Chuck Close gibi Amerikalı sanatçılar da mevcuttu. Realistlere benzer olarak bu sanatçılar da modern dokunuşlarla, bize tanıdık gelebilecek manzaraları, portreleri ve yaşam tarzlarını resmetmiş ve bu tasvirler kırsal alanlarda değil de daha çok kentsel alanlarda resmedilmiştir. O dönemin tek kadın fotorealisti Audrey Flack, rujlar ve parfüm şişeleri gibi cansız ev eşyalarıyla resimlerinde hayatın gelip geçiciliğini tanımlamıştır. Bu sanatçıların çarpıcı boyamaları, alan derinliği, ışık yansımaları hatta odak dışı boyamalar gibi fotoğrafik unsurları bir araya getiriyor.
Fotoğrafı taklit etmenin gerektiği bariz yetenek haricinde dönemin gerçekçi sanatçıları, fotoğraflara dayalı sanatlarını hile olarak gören sanat tarihçilerinden yoğun bir eleştiri almışlardır.
Hiperrealizm
Hiperrealizm 70’lerin başında başlayan nitekim daha yeni bir sanat akımıdır. Belçikalı sanat taciri Isy Brachot L’hyperréalisme diye tanımladığında akım, ismini kazanmıştır. Bu isim, Brüksel’deki büyük sanat galerisinde Ralph Goings ve Chuck Close’un da aralarında bulunduğu Amerikalı Fotorealistlerin çalışmalarının gösterildiği serginin ismiydi. Fotorealistlerin çalışmalarıyla inşa edilen Hiperrealizm sanat akımı, 2000’lerin başında teknolojiyle birlikte hızla gelişmiştir. Bu sanatçılar; bilgisayarlar, dijital görüntüleme ve yazılımların gelişimi sayesinde keskin ve yüksek çözünürlüklü fotoğrafların yanılsamalarına ulaşmayı başarmış ve başarmaya devam etmektedirler.
Fotoğrafları birebir benzerlikle taklit etmeye çalışan Fotorealistlerin aksine Hiperrealistler fotoğrafları sadece referans olarak kullanır. Amaçları, orijinal görüntüde bulunmayan ayrıntılarla oluşturulmuş yeni bir gerçeklik yaratmaktır. Dokuyla, yüzeyle, ışık dokunuşları ve gölgelerle birlikte sanki üç boyutlu gibi görünen somut sanat eserleri ortaya konur.
Çeşitli temalarıyla bazı hiperrealistler sanatlarında duygusal, sosyal, kültürel ve politik anlam uyandırırlar. Örneğin, Avustralyalı heykeltıraş Ron Mueck, insanların devasa hiperrealistik heykellerini yapar. Genellikle çıplak veya bilinçsiz bir halde olurlar. Figürleri hem duygusal hem de fiziksel bir teşhir içerisinde olur ve izleyici için rahatsız edici duygular canlandırır.
Öne çıkan diğer sanatçılardan Tjalf Sparnaay’in ağız sulandıran yemek resimleri bütün dünyada sergilenmiştir. Ukraynalı sanatçı Sergey Piskunoc ise doku ustası olarak gün ışığı ile bezeli havuzlarda yüzen kadınların hipergeçrek resimlerini yapmıştır. Başka bir parça ise bir kadının yüzündeki kil maskesinin bütün çatlak detaylarıyla resmedilmesidir.
